Por: Marciano Moreira*
I ki prova ki N sa ta ben aprizenta-nhos? N sa ta ben aprizenta-nhos intervenson di enton Primeru-Ministru di Kabu Verdi i Prizidenti di MpD, Dr. Carlos Veiga, intervenson ki el faze na dia 19 di julhu di 1999 la na Asenbleia Nasional na Seson di rivizon di Konstituison.
Nes intervenson, enton Primeru-Ministru i Prizidenti di MpD ta fla kuze ki MpD kre ku kes norma sobri nos lingua ki MpD intruduzi na nos Konstituison na 1999.
Kuze ki Dr. Carlos Veiga fla? N sa ta ben transkreve kuze ki el fla. Es intervenson di enton Primeru-Ministru i Prizidenti di MpD pode konfiridu na pajinas 24 i 25 di Ata di Seson di Asenbleia Nasional di dia 19-07-1999 lisin https://tinyurl.com/y7m3s2kl . Ale kuze ki Dr. Carlos Veiga fla:
“Keston di língua kabuverdiana.
Língua kabuverdianu duranti tudu es anu li ka fazedu nada. Pasa 15 anus, n ka odja nun sforsu di konsagra língua kabuverdiana, komu língua ofisial. Nos dja nu da pasu. Dja nu aprova un alfabetu a títulu sprimental y nu ba na konstituison, ki ka tinha nen un dispuzison sobri língua ofisial nu konsagra situason ki ta izisti mas un exijensia a Stadu di prumove u nesesariu pa txiga ofisializason di kriolu pamodi na rialidadi, kes ki ten studadu kriolu ta rekunhesi ki inda e ka podi funsiona komu lingua ofisial plena. Mi e leig na es materia ma Manuel Veiga e ka e . E ta flanu, nos pruposta, kontribuison ki e manda-nu e pa kriolu ser lingua co-ofisial en konstruson. Keli pamodi inda el ka podi ser lingua ofisial di forma sistemátiku y abranjenti. Diskriminason na si prusesu di dizenvolvimentu ka ta permiti inda si uzu formal jeneralizadu. Purtantu, e na es bazi li ki nos, di faktu nu avansa, dizendo isso mesmo” (sic) fin di sitason. (fonti: https://tinyurl.com/y7m3s2kl)
“dizendu isu mesmu” signifika kuze? Signifika: stabelesendu, na Konstituison, ma nos lingua e lingua ofisial en konstruson, sima linguista Prufesor Dotor Manuel Veiga prupo.
Konven rialsa ma N ka traduzi intervenson supra di purtuges pa kriolu, nau. Dr. Carlos Veiga papia na kriolu i rijistadu na Ata na kriolu uzandu alfabetu ofisial (enton ALUPEC). I Ata di rivizon di Konstituison e un dukumentu OFISIAL di transendenti inpurtansia.
Ministeriu di Kultura organiza un konferensia sobri lingua kabuverdianu na Dia Mundial di Lingua Maternu na 21-02-2020 la na Biblioteka Nasional. Staba prizenti nes konferensia, entri otus: enton Prizidenti di IPC, Jair Fernandes; risponsavel pa aria linguistiku na IPC, Sandra Mascarenhas; teknikus di IPC (nomiadamenti, Martinho Brito e Adelaide Monteiro); i atual Sekretaria di Stadu di Ensinu Superior, Eurídice Monteiro. Nes konferensia, Enjinheru António do Espírito Santo Fonseca (ki era Prizidenti di Asenbleia Nasional na 1999) afirma ma intervensons di Dr. Carlos Veiga sobri lingua maternu kabuverdianu i konstanti na Atas di Seson di Asenbleia Nasional di 19-07-1999 i 20-07-1999, konsensualizadu previamenti na Bankada di MpD.
Kuze ki tudu isu signifika?
Signifika ma nu sta peranti un interpretason autentiku di Konstituison! Pabia Prizidenti di MpD, enkuantu riprizentanti lijitimu di MpD, na altura ki MpD tenba mas di 2/3 di Diputadus Nasional, la na Asenbleia Nasional i na mumentu ki sa ta fazeda rivizon di Konstituison, fla ma normas ki MpD sa ta intruduziba na Konstituison ten pur objetivu bira nos lingua na lingua ofisial en konstruson.
Isu e quinta essentia de interpretason autentiku! Isu e un interpretason autentiku i vinkulativu i ki sta na un dukumentu ofisial: Ata di Seson di Asenbleia Nasional.
Purtantu, pesoas ka pode ben ku “N ta atxa” pa ben fla otu kuza! Pabia Povu ka ileje-s. Kenha ki Povu ileje, e Dr. Carlos Veiga, pa 2º bes konsekutivu i na anbus kazu ku mas di 2/3 di Diputadus Nasional i, pa ba stabelese, na Konstituison, kuze ki e dizeju di Povu. I Dr. Carlos Veiga fla kuze ki e vontadi di Povu la undi debe fladu i na mumentu ki sa ta aprovadu rivizon di Konstituison: ma objetivu di kes norma ki MpD sa ta intruduziba na Konstituison, e bira nos lingua na lingua ofisial en konstruson.
Konkluindu, pesoas ka pode ben ku “N ta atxa”, mas sin, es debe rispeta Konstituison di Republika di Kabu Verdi, istu e, rispeta nos lingua komu lingua ofisial en konstruson!
Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
