Por: Marciano Moreira
Oji, N ta ben faze un brevi balansu di nha kontributu pa difende lingua maternu kabuverdianu i se alfabetu ofisial.
Na primavera di 2007, kazualmenti N da ku odju na un pritensu ensaiu ki ta afirma ma maioria di Kabuverdianus dja rijeitaba ALUPEC. I autor di es “ensaiu” ta daba komu prova faktu ma, na altura, maioria di Kabuverdianus sa ta skrebeba kriolu uzandu alfabetu purtuges.
N tenta mostra-l ma maioria di Kabuverdianus ka konxeba ALUPEC na altura; ma e irasional rijeita kuza ki nen bu ka konxe; ma maioria di Kabuverdianus sa ta skrebeba kriolu ku alfabetu purtuges pabia e uniku alfabetu ki Stadu nxina-s i e uniku alfabetu ki es ten stadu ta uza pa skrebe kriolu desdi senpri; ma, trokadu es razons, mi propi, N ta skrebeba kriolu ku alfabetu purtuges, enbora kel la ka signifikaba ma N sa ta rijeitaba ALUPEC.
N da-l un monti di razon ki pode po un Kabuverdianu ta uza alfabetu purtuges na skrebe kriolu, nomiadamenti: I) inersia (abitu); II) diskunhesimentu di ALUPEC; III) prigisa di studa ALUPEC; IV) intenson di studa ALUPEC apenas si di sperimental el pasa ta ser difinitivu (kuza ki ben kontise na 2009); V) opozison a ofisializason di kriolu; VI) disprezu pa kriolu; VII) difikuldadi na atxa material apropriadu ki ta nxina regras di ALUPEC; VIII) kel ku poku skola i ki ta julga se kabesa inkapas di prende ALUPEC; IX) kel ku idadi avansadu i ki ta pensa ma ka bale pena na se idadi ben prende novu forma di skrebe; X) kel kuju maioria di distinatarius di se mensajen ten mas fasilidadi na le kriolu skrebedu ku alfabetu purtuges trokadu razons I i II supra; XI) rijeison. Mas, es “sientista” karapati apenas na “rijeison” un stiku bai!
N txiga konkluzon ma ten ma-fe na se puzison; ma kuza ki N debeba faze enkuantu sidadon, era kontribui pa sosializason di alfabetu kabuverdianu (ex-ALUPEC) pabia el ta liberta futurus jerason di sofrimentu di dikora ortografia di milharis di palavra.
Atraves di e-mail, N manda alguns amigu dikretu-lei ki ofisializa ALUPEC a titulu sperimental. N pidi un amigu pa po es dikretu-lei na blog i N komesa divulga ses link (na pdf: https://tinyurl.com/5n8brt8m i na html: https://tinyurl.com/4fy9u6n6 ) nomiadamenti atraves di kumentarius na posts na enton jornais dijital i blogs. N aprufunda studu di regras di ALUPEC i N faze un rizumu di es regras ( https://tinyurl.com/5dmet753 https://tinyurl.com/2b6ec6ja ) ki N komesa ta distribui ker atraves di e-mails (pa alguns amigu ki ten e-mail) ker na suporti papel (pa alguns amigu sen e-mail).
A partir di novenbru di 2007, N bira kulunista na jornal inpresu “A Nação”, ku artigus (bazikamenti ensaius i kontus) simanal (ti 2013) i kinzenal (di 2013 ti gosi, 2023). Alguns di es artigus pasa ta republikadu na jornal dijital “A Nação” mas tardi. Tanbe N foi kulunista na jornal inpresu “Expressodasilhas” di 2008 ti 2010 ku artigus (bazikamenti ensaius i kontus) simanal.
N publika txeu artigu na txeu blog di amigus i na txeu jornal dijital (prinsipalmenti na periudu 2008-2013).
Desdi 2011, N sa ta uza facebook (atraves di nha perfil https://tinyurl.com/yt7f8rnf i di grupus) pa sosializa alfabetu kabuverdianu. Kantu, na 2019, es perfil staba kuazi ta atinji plafond (5.000 amigu), N kria un extenson ( https://tinyurl.com/53mk87ct ) ki dja sta ku mas di 2.000 amigu. Na 1º perfil, N ten mas di 700 sigidor.
Di 2017 ti gosi, N ten stadu ta kulabora ku prugrama di TCV “CABO VERDE magazine”, pruduzindu simanalmenti (tudu kuarta-fera) rubrika “LINGUA MATERNU”, undi N ten papiadu di kriolu, se alfabetu ofisial i palavras menus konxedu. Di 2018 ti gosi, N sa ta kulabora ku prugrama di RCV “Origens”, pruduzindu simanalmenti rubrika “LINGUA MATERNU”, undi N sa ta papia di kriolu, se alfabetu ofisial i palavras menus konxedu. Nha kulaburason ku TCV i RCV tevi alguns interupson dizignadamenti trokadu pandemia di COVID-19 i ferias.
Dja N faze rivizon di dizenas di livru i di sentenas di puema.
Pa faze trabadjus supra, N ten stadu ta studa nos lingua ku npenhu, pois mi e mestri na ikunumia. N faze 99,9% di nhas intervenson supra en prol di nos lingua i se alfabetu ofisial nes lingua i alfabetu i di grasa.
N ta suponha ma dja N kontribui, diretamenti i indiretamenti, pa milharis di konpatriota prende le i skrebe kriolu na alfabetu kabuverdianu ofisial. Djuntu ku otus ativista, nu sa ta kontribui pa aumentu konstanti di pursentajen di Kabuverdianus ki ta uza nos alfabetu.
* Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
