Por: Marciano Moreira
N sa ta ben tenta po leitor ku gana le es livru di puezia, ki ten kondon di bira nos lingua maternu, materializadu atraves di alfabetu kabuverdianu ofisial, na spedju di alma di un romantika di nomi Andreia Tavares de Sousa.
Es livru ten un sentena di puema agrupadu na 12 tema: amor, seduson i fantazia sensual; didikason pa omi; dizeju ku speransa di autora; forsa, dor i katisa di mudjer; karinhu di mai ku fidju; li na stranjeru; luta i vivensia di nha povu; magua ku sufrimentu; motivason ku sintimentu di autora; natureza – fauna ku flora; nostaljia di mininesa; i vida na sosiedadi.
Pa temas li di riba, ta odjadu ma es livru ta rifleti vivensia di un Kabuverdiana ki pasa se infansia i adolesensia na interior di Santiagu i dexa Kabu Verdi na flor di idadi rostu pa emigrason, mas spesifikamenti pa Fransa, undi el sa ta vive dja ten uns 3 lustru.
Atraves di un kriolu fundu, autora ta mostra se orgulhu di ser di interior di Santiagu, faktu ki dexa markas profundu na se personalidadi. Es opson di puetiza ta riforsa karater teluriku di es livru, pois, atraves del, leitor ta viaja pa kes prinsipal fenomenu imusionanti asosiadu ku speriensia di vida similhanti ku kel di autora.
Si arti literariu debe nobilita un lingua, es e un ajiografia inplisitu di nos lingua sabi dosi! Si puezia e pa disperta fortis imuson (sima kel ki ta komove, alegra o enkanta), es e un paradigma! Si literatura e pa enrikese vokabulariu, es e un manansial!
Skrita di es livru sta alisersadu nun alfabetu ki sta splikadu na lei, pa leitor pode sabe le-l ku suguransa di li 500 anu, pabia Bulitin Ofisial di Republika di Kabu Verdi – jornal di leis – ta arkivadu na lugar suguru. Ifetivamenti, si autora skrebeba sima da-l na kabesa, autora ka ta sta nes mundu di li 500 anu pa splika leitor kuze ki da-l na kabesa… Autora foi intilijenti! I N ta louva-l trokadu kel li!
Kuantu a asentuason, puemas bazikamenti ta uza asentu apenas: na substantivu propriu ki ka ta bazia na substantivu kumun iventualmenti akonpanhadu di adijetivu i kuju fonolojia ka ta sigi regras jeral di prununsia pa es klasi gramatikal; i inda na kontestu undi omison di asentu ta bira mensajen anbiguu (palavras di mesmu klasi gramatikal ki ka e omofoni i ki, sen asentu, al biraba omografu).
Es livru ta brinda-nu, di forma kontajianti, ku spluzons di sentimentus di un rumantika ku prufundu amor nomiadamenti pa se tera, se povu, se familia, se lingua maternu i pa tera di akolhimentu (Fransa). Manenti es sentimentus imusionanti sta enfeitadu ku rima, ritmu i otus petala puetiku i inda perfumadu li i la ku anafura, enumerason, imajen, invokason, metafura, sineduki i otus figura di stilu enrikesedor di linguajen puetiku.
Izenplu di rima, nu ta atxa nomiadamenti na puema intituladu “Bu beju”: “Ten mil sabor / El ta da-m kalor / El ta tra-m suor / El ta txoma amor” (pajina 20).
Izenplu di ritmu, nu ta atxa nomiadamenti na puema intituladu “Ser nha amanti”: “Na silensiu di bu beju / Ku kentura di bu petu / Na dizertu di bu korpu” (pajina 18).
Izenplu di anafura, nu ta atxa nomiadamenti na puema intituladu “Viuva di branku”: “Konta dia, konta noti / Konta mes, konta anu / Bota odju na orizonti” (pajina 53).
Izenplu di enumerason, nu ta atxa nomiadamenti na puema intituladu “Amor”: “E jardin di flor / E primavera di kor / E invernu na spera kalor” (pajina 13).
Izenplu di imajen, nu ta atxa nomiadamenti na puema intituladu “Bu inspira-m”: “Nha korpu bira vulkon / Ta borota lava di prazer / Bu da-m kalor ki obriga-m / Viaja na ondia di bu korpu / Pa N fria na mar di bu beju” (na pajina 22).
Izenplu di invokason, nu ta atxa nomiadamenti na puema intituladu “Txuba”: “Oh txuba nha amigu / Ben pa nha tera di sodadi” (pajina 125).
Izenplu di metafura, nu ta atxa nomiadamenti na puema intituladu “Paxonadu e txeu”: “Txeu kre po-m subi seu / Ninhun des promete-m veu” (pajina 17).
Izenplu di sineduki, nu ta atxa nomiadamenti na puema intituladu “Liseu di Somada”: “La era nha sugundu tetu” (pajina 144).
Enfin, N ta konvida leitor pa viaja nes livru sima puetiza ta faze na se puema intituladu “Viaja”: “Viaja / Na titulu di kada pajina / Na silaba di kada palavra / Na ondia di nha lapizera / Na es livru di puezia” (pajina 123).
Si leitor dja fika ku gana le es livru, el sta di benda nes lugaris: https://tinyurl.com/ycxcpsyr
Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
