Por: Marciano Moreira*
N ta dexa leitor ku signifikadus di palavra “arnegu” konstanti na disionariu i ku observasons sobri ortografia di palavra [ˈɔ -mi] sigundu bazis di alfabetu ofisial di nos lingua.
Kuze ki e “arnegu”?
Risentimenti, un Diputadu Nasional di MpD, diskordandu di afirmasons di Diputadu(s) Nasional di PAICV sobri un prublema di nos tera, uza spreson “Arnegu nhos!” na ta papia ku Diputadus Nasional di PAICV.
Subsikuentimenti, surji es diskuson: ti ki, diskordandu di afirmason di algen, bu fla-l “Arnegu bo!”, bu sa ta koba-l o non?
Na rubrika “LINGUA MATERNU” di idison di prugrama notisiozu di TCV “CABO VERDE magazine” di 25 di setenbru di 2019, N papia sobri palavra “arnegu” na kontestu di spreson “tenpu nona, arnegu pinha; tenpu pinha, arnegu nona.” Na altura, N uza nha speriensia pesual djuntu ku disionariu. Di es bes, N ta uza so disionariu pa N ka kai na tentason di pende pa kualker ladu di kontenda.
Ten txeu palavra polisemiku. Tras di polisemia, manenti ta sukundi rijionalismus. Autoris di disionarius nen senpri ta konsigi ilenka izaustivamenti es rijionalismus. Pursentajen di utentis ki ta enprega un palavra ku diterminadu konotason, pode dita entrada o non di un signifikadu na disionariu. Sendu lingua vivu, pode surji novu(s) signifikadu pa un palavra ku tenpu. Entri nos lingua i purtuges, ten kazus di falsus kognatu, sima perna, koxa, galanti, etc. Tudu kel li ta konsedja-nu toma signifikadus na disionarius di es 2 lingua ku kautela.
Na pajina 4 di disionariu di Armando Napoleão Rodrigues Fernandes, sta ma “arnegu” ta ben di palavra purtuges “arrenego”.
Ora, kuze ki e “arrenego”? “arrenego” e 1º pesoa di singular di prizenti di indikativu di verbu “arrenegar”.
Kuze ki e “arrenegar”? Sigundu disionariu dijital “Infopédia”, “arrenegar” (enkuantu verbu tranzitivu) ten diversus signifikadu: fazer zangar; aborrecer; amaldiçoar; ter aversão a; renegar; abjurar de (crença ou religião que se professava) (konfiri: https://tinyurl.com/mermn992 ).
Na pajina 78 di “CAPEVERDEAN CREOLE – ENGLISH DICTIONARY”, Manuel da Luz Gonçalves, Mili Mila, sta ma “arnegu” (enkuantu substantivu) ten diversus signifikadu: execration; curse; blasphemy; detestation; anger; arrogance (rispetivamenti: maldison; insultu; praga; odiu; raiba; disprezu).
Na pajina 4 di disionariu di Napoleão Fernandes, sta ma “Arnegu di bo” signifika, na purtuges: Arrenego de ti.
N ta dexa leitor tra konkluzon si PAICV ten razon o non di konsidera kel “Arnegu nhos!” un kobadura.
e HOmi o Omi?
(son [ ɔ ] di palavra [ˈɔ -mi] ta skrebedu ku HO o so ku O?)
Dukumentariu “Omi nobu” e oru na Festival Panafrikanu di Sinema di Burkina Faso 2023 (konfiri: https://tinyurl.com/za8pyhm6 )! Se rializador e Yuri Ceuninck i se prudutora e Korikaxoru Films.
Palavra “omi” di titulu di es dukumentariu sta skrebedu asi: o-m-i. Prudutora Korikaxoru Films skrebe es palavra dretu o mariadu?
Trokadu influensia di alfabetu purtuges, kes pesoa ki inda ka sa ta dumina dretu bazis (regras) di alfabetu kabuverdianu ofisial, ten tendensia di skrebe palavra [ˈɔ -mi] asi: h-o-m-i. Mas, asi sta mal trokadu es razons:
1º) dizignadamenti na bazis IV i VIII di alfabetu kabuverdianu, sta ma son [ ɔ ] debe riprizentadu skluzivamenti ku letra O na tudu palavra kabuverdianu undi son [ ɔ ] ta surji (konfiri pajina 20 di es Bulitin Ofisial: https://tinyurl.com/2xsjt5t7);
2º) nomi di es dukumentariu sta na variantis di Sul di nos tera i, na variantis di Sul di nos tera, ka ten letra mudu na kuadru di nos alfabetu;
3º) lejislador ka ta sujiri pa uzadu, na anbitu di alfabetu ofisial di nos lingua, h mudu na ninhun varianti di nos lingua.
Konkluindu, Prudutora Korikaxoru Films skrebe palavra [ˈɔ -mi] dretu: o-m-i.
N ta lova Prudutora Korikaxoru Films pa opson di po se dukumentariu titulu na nos lingua! N ta parabeniza-l pabia el skrebe es titulu dretu na alfabetu ofisial di nos lingua!
*Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
Publicada na edição semanal do jornal A NAÇÃO, nº 811, de 16 de Março de 2023
