Por: Marciano Moreira
Nes artigu lisin https://tinyurl.com/5x5h9kcw , Adalberto Silva ta ataka alfabetu kabuverdianu ofisial (ex-ALUPEC) alegandu ma es alfabetu ka ta rispeta storia di lingua maternu kabuverdianu (lkv) nen nisisidadi di koabitason ku lingua purtuges. N sa ta aponta alguns inverdadi, falasia i inkuerensia ki sta nes artigu.
Ifetivamenti, na nha ensaiu publikadu na idison di es benditu jornal di 09-12-2021 i intituladu “Betú ataka alfabetu kabuverdianu ofisial” , N aponta alguns inverdadi, falasia i inkuerensia ki sta na artigu supra di Betú i rilasionadu ku alegasons supra. Na nha ensaiu publikadu na idison di es benditu jornal di 23-12-2021 i intituladu “Betú ataka alfabetu kabuverdianu ofisial (II)” , N aponta alguns inverdadi, falasia i inkuerensia ki sta na artigu supra di Betú i rilasionadu ku es alegasons: a) ma tudu Kabuverdianu di bon sensu ta difende valorizason di lkv; b) ma alfabetu kabuverdianu ofisial (ex-ALUPEC) ka e konsensual; i d) ma ka pode fazedu ofisializason di un lingua sen se padronizason previu. Oji, N ta ben aponta un otu falasia ki sta na artigu supra di Betú.
Betú ta alega ma ka e pusivel un padronizason di lkv undi ta konsideradu tudu ses varianti.
Na fundu, Betú sa ta ataka, subreptisiamenti, es paragrafu di diskursu bilingi di posi di Prizidenti:
“N dexa pa fin un preokupason fundamental: Língua Kabuverdianu. Nos Língua Matérnu é konponenti di nos kultura ki más y midjór ta sintetiza y ta traduzi nos jésta eróiku komu Povu y nos identidadi kultural. Komu Prizidenti di Repúblika N ta ben sta na linha di frénti di konbáti pa ofisializason plénu di nos Kriolu, nun djunta mon ku tudu autoridadis konpitenti, ku bazi na variantis di tudu ilha, dja ki ku es nos língua é más riku y más raprizentativu.” (sic)
Spesifikamenti, Betú kre fisga es trexu di diskursu: “ku bazi na variantis di tudu ilha”.
Sabendu ma prinsipal razon ki ta po un parti di nos konpatriotas ser kontra ofisializason di lkv, e ses supozison ma difensoris di lkv “kre inpo badiu”, Betú ta tenta mostra ma es sujeston di Prizidenti e inpratikavel.
Es atitudi di Betú e konsistenti ku atitudis di opozitoris di ofisializason di lkv, enbora asves es ta xinti vergonha di fla ma es e kontra ofisializason. Na nves di fla kel li, es ta inventa un monti di pedra pa po na kaminhu i/o ataka tudu i kualker sujeston o inisiativa en prol di ofisializason.
Kuantu a prusesu di padronizason, dja N le diversus kaminhu ki dja sigidu na padronizason di otus lingua o ki linguistas ta aponta komu apropriadu.
E nha intenson ben spesifika es kaminhus atraves di otus ensaiu. Nes ensaiu, N ta spesifika, rizumidamenti, kel kaminhu ki ta parse-m mas apropriadu pa nos rialidadi:
Povu ki ta kria lingua! Ka e linguista nen Stadu.
Un omi un votu e, desdi adopson di Diklarason Universal di Direitus Umanu na 1948, bazi pa soluson di interesis diverjenti di un kumunidadi sivilizadu.
Padronizason signifika, sima ta dikore di se etimu, sigi patriarka (pater, patronu). Na dimokrasia, “patriarka” e i pa es orden: povu, se maioria, koligason maioritariu o idulu nasional mas amadu, rispetandu kes prinsipiu gramatikal bazilar, sima klareza i konsistensia.
Istu e, padronizason ten ki bazia na studu di tudu varianti i na apuramentu di riprizentatividadi sosial di kada rializason leksikal i di kada rializason sintaksiku pur forma a apruveita, pa es orden di prioridadi, kes rializason ki e kumun, kes ki ten maioria di utentis o kes 2 alternativa ki, konjuntamenti, ta maksimiza persentajen di utentis riprizentadu. Na kontestu undi nen es ultimu opson ka e sosialmenti riprizentativu, sigi, pa izenplu, skritor o sientista di lkv ku mas admirador a nivel nasional. Spesifisidadis di kada varianti debe validadu. Nes bazi, lingua padron kabuverdianu ka ta ser ninhun varianti, mas sin, konsolidason di variantis.
Ku otus palavra, padronizason signifika konsolidason di nos variantis ku bazi na siensia i na justisa na es orden: e asi ki ta fladu (pa rializasons kumun); e asi ki normalmenti ta fladu (pa rializasons maioritariu); e asi ku asadu ki normalmenti ta fladu (pa variantis di rializasons ki konjuntamenti ta maksimiza riprizentatividadi sosial); e asi ki fulanu fla (na presupostu ma es fulanu e maior referensia nasional). Tudu isu sen ignora kes rializason spesifiku di kada varianti ki e enrikesedor. Tudu isu sen ignora kes regra gramatikal bazilar, sima klareza i konsistensia.
Lingua kabuverdianu padron debe orgulha tudu patriota, pabia tudu patriota ta xinti riprizentadu nel. Asin sendu, disizon di Prizidenti di “ben sta na linha di frénti di konbáti pa ofisializason plénu di nos Kriolu, nun djunta mon ku tudu autoridadi konpitenti, ku bazi na variantis di tudu ilha” ten bazi sientifiku, e faktivel.
Konkluindu, alegason di Betú ma ka e pusivel un padronizason di lkv undi ta konsideradu tudu ses varianti e falasiozu.
Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
Publicada na edição semanal do jornal A NAÇÃO, nº 750, de 13 de Janeiro de 2022
