Marciano Morreira
Kel li e lema di es anu (2018) pa Dia Internasional di Lingua Maternu, ki ta selebradu na 21 di fevereru di kada anu! I na anbitu di se kumemorason, N ta dexa leitor ku nha traduson di pertinenti mensajen di ONU (1):
“Trokadu ses konpleksu inplikason na identidadi, kumunikason, integrason sosial, idukason i dizenvolvimentu, linguas ten inpurtansia stratejiku pa algen i pa planeta. Mesmu asin, pabia di prusesu di globalizason, linguas sa ta kore prigu kresenti di extinson. Djuntu ku extinson di kada lingua ta more tanbe un parti di es riku tapesaria mundial di diversidadi kultural. Asi, ta perdedu oportunidadis, tradisons, mimoria, formas spesifiku di pensa i di spreson – rekursus valiozu pa garanti un futuru midjor.
Di li pokus jerason, provavelmenti mas di 50% di kes serka di 7.000 lingua di es planeta ta more. Apenas 4% di populason mundial e ki ta papia 96% di linguas ki sa ta kore risku di extinson. Apenas pokus sentena di linguas ta nxinadu na skola i uzadu na kumunikasons ofisial. Menus di 1 sentena di linguas sa ta uzadu na mundu dijital.
Dia Internasional di Lingua Maternu sa ta komemoradu desdi anu 2000 pa promove multilingismu i diversidadi kultural i linguistiku.
Linguas e mas puderozu instrumentu pa prezervason i dizenvolvimentu di nos patrimoniu material i imaterial. Tudu midida pa promove diseminason di linguas maternu ta kontribui non so pa enkuraja diversidadi linguistiku i idukason multilingi, mas tanbe pa riforsa konsiensia di tradisons linguistiku i kultural na mundu interu i pa inspira solidariedadi baziadu na konprienson mutuu, toleransia i dialugu.
Pa promove dizenvolvimentu sustentavel, formandu ten ki ten ensinu na se lingua maternu i na otus lingua. E atraves di duminiu di 1º lingua (lingua maternu) ki ta adkiridu abilidadis baziku di leitura, skrita i kalkulu. Linguas lokal (spesialmenti linguas nativu i di minorias) ta transmiti valoris, kultura i tradisons. Pur isu, es linguas e inpurtanti pa promoson di un futuru sustentavel.
Dia Internasional di Lingua Maternu tanbe ta djuda atinji meta nº 6 di Objetivu nº 4 di Objetivus di Dizenvolvimentu Sustentavel: ‘Garanti ma tudu joven i un parti substansial di adultus, ker matxu ker femia, sta alfabetizadu i ku abilidadis ilimentar di aritmetika.’”
UNESCO institusionaliza Dia Internasional di Lingua Maternu na 1999 sob pruposta di Bangladex pa kumemora masakri ki kontise nes tera li na 21 di fevereru di 1952 i trokadu manifestason pa ofisializa ses lingua maternu.
Konkretamenti, na 21 di fevereru di 1952 na enton Pakiston-Oriental (oji Bangladex), gentis faze manifestason na rua pa iziji ofisializason di ses lingua maternu (bangla) onbru onbru ku kel ki dja era ofisial (urdu). Urdu ta papiadu esensialmenti na enton Pakiston-Osidental i bangla ta papiadu esensialmenti na enton Pakiston-Oriental. Pulisia da manifestantis tiru i more txeu algen.
Jovens di Bangladex sai na rua pa iziji ofisializason di ses lingua 6 anu dipos di ses Indipendensia. Anos, ti inda nu ka ten plenu ofisializason di nos lingua, enbora dja pasa 47 anu di nos Indipendensia…
Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
_______________
(1) Fonti (na ingles): https://tinyurl.com/y8c7hfp
Diversidadi linguistiku i multilingismu ta djuda dizenvolvimentu sustentavel
Por
Publicado em