Por: Marciano Moreira*
Ku inisiu na 1991, dja nu ten 3 alternansia pulitiku pasifiku i kada mandatu di 5 anu izersedu ti fin. Isu e raru na Áfrika. Pamodi ki isu sa ta kontese?
Ti ki nu odja Storia di Umanidadi, nu ta odja ma kes tera ki oji ten un Stadu konsolidadu i dimokratiku, normalmenti tevi, na sekulus pasadu, vida pulitiku tumultuozu, xeiu di golpis di Stadu, krizis pulitiku i geras sima kontese li na Áfrika logu dipos di diskolonizason. Povus ta ba kaminhu sima es ta ba ta prende ku sofrimentu di tumultus ma rispeta regras dimokratiku e uniku salvason.
Kabu Verdi ka pasa pa es instabilidadis trokadu diversus fator. N ta ben spesifika kes ki ta parse-m mas inpurtanti.
Kabu Verdi e un tera dipendenti di popansa externu: maior parti di kuzas ki Kabuverdianus ta konsumi o invisti, ta ben di otus tera grasas a ajuda publiku, remesa di emigrantis, investimentus diretu stranjeru i enprestimus konsesional. Nos exportason ka ta kubri nen 10% di nos inportason. Investimentus publiku e suportadu en serka di 90% ku popansa externu.
Si un grupu di pulitikus ben sai ku konkista puder atraves di meius ki kumunidadi internasional (dizignadamenti Osidenti) ta riprova, es novus governanti al perde es apoius externu. I sen es apoius externu, Kabu Verdi ka ta pode sobrevive. Alias, di diskuberta di Kabu Verdi (1460) ti Indipendensia Nasional (1975), Kabuverdianus pasa pa txeu seka sikliku asves akonpanhadu di fomis i mortandadis. Presizamenti pabia ka tevi apoiu externu sufisienti na kes mumentu di krizi alimentar. Purtantu, persepson di nos vulnerabilidadi sta prufundamenti enraizadu na konsiensia di Povu Kabuverdianu.
Ansia di konkista o prizerva puder na txeu tera e diretamenti proporsional ku probabilidadi di enrikese atraves di puder, dizignadamenti atraves di korupson. Kuantu mas riku (dizignadamenti en rekursus natural) e un tera, maior e xansi di enrikese atraves di puder. Kuantu maior e xansi di enrikese atraves di puder, maior e tentason pa rikore a meius antidimokratiku pa konkista o prizerva puder.
Sendu Kabu Verdi un tera ku pokus rekursu natural i pikinoti, xansi di enrikese atraves di puder e diminutu. Pur isu, tentason di rikore a meius fraudulentu pa konkista / prizerva puder e tanbe diminutu.
Un di kes aspetu ki demagogus ta apruveita pa tisa tumultus na ansia di konkista o prizerva puder, e animozidadi etiniku dikorenti dizignadamenti di geras fratrisida entri grupus etiniku na sekulus pasadu. Grupus etiniku ki kolonialistas obriga fika na un so Stadu pa altura di diskolonizason.
Kabu Verdi ka ten tribus. Maioria smagador di Kabuverdianus ten un kultura kriston alisersadu na kriolu i un pasadu etiniku kumun (mistura di skravus di Áfrika Osidental i Purtugezis). Es omojeneidadi e forti i sa ta bira kada bes mas forti trokadu kada bes maior mobilidadi di populason, non obstanti sforsu di un o otu demagogu na inventa rivalidadis entri pesoas di diversus ilha.
Enkuantu identidadi nasional inda sa ta konstruidu na txeu tera di Áfrika, antis di Indipendensia dja nu ta identifikaba nos kabesa komu Kabuverdianus. Li, Povu surji antis di Stadu. Na maior parti di teras di Áfrika, prusesu foi inversu.
Mas di 90% di nos relasons ikunomiku e ku Osidenti, di undi nu ta inspira atraves di relijion, diaspora (ki ta riprizenta maioria di Nason Kabuverdianu), studantis i trokas kultural. Kabu Verdi e un tera abertu pa mundu, undi influensia Osidental, dizignadamenti eurupeu, e markanti. Trokadu tudu isu, provavelmenti Kabuverdianus ta xinti menus stranjeru na Europa Osidental di ki na Senegal (nos vizinhu jiografiku mas pertu). I, na Europa Osidental, normalmenti dimokrasia ta funsiona…
*Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
