Por: Marciano Moreira*
I ki prova ki N sa ta ben aprizenta leitor? Prova mas forti ki pode aprizentadu: apelu di enton Prizidenti di MpD i Primeru-Ministru, Dr. Carlos Veiga. Apelu es ki Dr. Carlos Veiga lansa na dia 20 di julhu di 1999 la na Seson di Asenbleia Nasional pa rivizon di Konstituison. Nes intervenson, Prizidenti di MpD sa ta papiaba nomiadamenti di ki kondison ku ki kondison ki Stadu debe kria pa nos lingua atinji paridadi ku lingua purtuges. N ta ben transkreve-nhos es extratu di intervenson di Dr. Carlos Veiga undi el ta lansa dirijentis di nos tera i tudu sidadon un apelu. Ale se apelu:
(…)
“Nu kumesa ta skrebi nos diskursu na kriolu, nu kemsa a nos ta skrebi nos diskursu na kriolu, nu kumesa ta fazi nos requerimentu pa Administrasonm Públika na kriolu, nu kumesa ta faze-l. Kal kriolu, kel ki sta na ALUPEC. Nu kumesa ta prendi ALUPEC. Nu ten ki ten konsiensia ma txeu di nos e ignoranti na ALUPEC. Nton nu ba prende-l.” (…) [mas pa frenti, inda duranti mesmu intervenson, na ta papia na kantu tenpu ki ta leba pa nu kria kondisons pa diklaradu paridadi entri nos lingua i lingua purtuges, Dr. Carlos Veiga ta fla]: “ami n ta pensa ma más tardar u másimu di 10 anus. Ami pa mi dentu di sinku anu nu podi poi kabuverdianu komu lingua ofisial plenu. Nu podi po-l si nu konsentra na el, si nu fazi un sforsu konsentradu” (…) (sic) (fin di sitason). Fonti pa tudu: https://tinyurl.com/yd3o3k35
Es extratu di intervenson di Dr. Carlos Veiga pode atxadu na pajinas 15-16 di Ata di Seson di Asenbleia Nasional di dia 20-07-1999.
Kuze ki tudu kel li signifika?
Signifika ma nu sta peranti mas un prova ma nos lingua e ofisial, pabia nu pode uza-l pa skrebe rikirimentu pa Administrason Publiku.
Signifika ma kria kondisons pa paridadi entri nos lingua i lingua purtuges, e uza nos lingua kada bes mas na dukumentus ofisial, na atus publiku, enfin alarga se uzu na anbienti di ofisialidadi, dizignadamenti na se forma skritu uzandu se alfabetu ofisial ki, na altura, era konxedu pa ALUPEC (ki e sigla di Alfabeto Unificado Para a Escrita do Cabo-verdiano).
Signifika ma kria kondisons pa plenu ofisializason di nos lingua maternu e nxina alfabetu kabuverdianu pa sidadons di es Republika dexa di ser analfabetu na se lingua maternu. E kada un di nos treina skrebe nos lingua ku se alfabetu ofisial, pa nu dexa di skrebe nos lingua kualikuali, a toa.
Kes la e konkluzons objetivu di apelu di Dr. Carlos Veiga, na altura Prizidenti di MpD i Primeru-Ministru. Apelu lansadu la na Seson di Asenbleia Nasional pa rivizon di Konstituison na dia 20 di julhu di 1999, kuandu MpD tenba mas di 2/3 di Diputadus Nasional, istu e, kuandu MpD era materialmenti lejislador konstituinti i, ipso facto, Dr. Carlos Veiga riprizentanti legal di lejislador konstituinti.
Nº 2 di artigu 9º di Konstituison ta fla: “O Estado promove as condições para a oficialização da língua materna cabo-verdiana, em paridade com a língua portuguesa.” I Dr. Carlos Veiga ta preveba ma es fazi di tranzison (di kriason di kondisons pa paridadi entri nos lingua i purtuges) ta lebaba 10 anu na masimu. Entritantu, dja pasa 24 anu i ti inda Asenbleia Nasional ka diklara paridadi entri nos lingua i purtuges.
Si kenha ki lidera rivizon di Konstituison, kenha ki lidera ridason di es nº 2 di artigu 9º di Konstituison, splika, la na Asenbleia Nasional na mumentu ki sa ta aprovadu es artigu, ma kria kondisons signifika uza nos lingua ofisialmenti kada bes mas, skrebe-l kada bes mas na dukumentus ofisial uzandu se alfabetu ofisial, ka pode kada un oji ben inventa ki kondison ku ki kondison ki debe kriadu pa nos lingua atinji paridadi ku purtuges. Pois, ben inventa kuze ki signifika kria kondisons, al serba materialmenti altera Konstituison sub-reptisiamenti!
*Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
