Por: Marciano Moreira
Tudu povu verdaderamenti livri ta nxina ses kriansas na rispetivu lingua maternu, pois premisa baziku di siensia pedagojiku e kel li: uza kel ki formandu sabe pa nxina-l kel ki el ka sabe.
Trokadu dizeju di asigura un ensinu di kualidadi pa tudu kriansa di mundu, UNESCO riuni, na inisiu di anus 50 di sekulu pasadu, piritus di mundu pa da-l orientasons sientifiku di pozison ki el UNESCO debe toma sobri papel di lingua maternu na ensinu. Es grupu di sientistas difende ma uzu di lingua maternu ta aumenta susesu skolar, atraves di ses monografia “The Use of Vernacular Languages in Education”, 1953, pajinas 6 i otus (konfiri: https://tinyurl.com/4vh5jyc5 ).
Ma uzu di lingua maternu ta aumenta susesu skolar fika rikonfirmadu, 5 dekada mas tardi, pa un otu grupu di spesialistas ki UNESCO riuni pa mesmu fin, atraves di monografia “Education in a multilingual world”, 2003, pajinas 6 i otus (konfiri: https://tinyurl.com/2989fxm4 ).
Otus invistigason patrosinadu pa instituisons internasional kredivel txiga es mesmu konkluzon: I) The Use of First and Second Languages in Education: A Review of Educational Experience, Washington D.C., World Bank; II) Education for All: Policy Lessons From High-Achieving Countries: UNICEF Staff Working Papers, New York (konfiri: pajina 31 di “Education in a multilingual world” supra sitadu).
Nomiadamenti baziadu na es orientasons sientifiku, UNESCO ten adotadu pulitika di prumove uzu di lingua maternu na ensinu enkuantu kondison pa un sistema di ensinu midjora se kualidadi. Susesivus Diretor-Jeral di UNESCO ten difendidu kel li na ses susesivus mensajen pa okazion di Dia Mundial di Lingua Maternu desdi inisiu di instituison di es dia (konfiri kel di 21-02-2022: https://tinyurl.com/yc2yhat5 ).
Konkluzon ki N limia e, alias, trivial: mesmu un pesoa ku poku kapasidadi di rasiosina ta konsigi diskubri ma, si bu pega 2 kriansa (un Franses i un Purtuges), bu po-s na un skola undi ta uzadu so purtuges, kel kriansa Franses ta fika na disvantaji si kes 2 kriansa ten mesmu kapasidadi intelektual i si es ta gasta mesmu numeru di oras di studu.
Purtantu, kes pesoa ki ta afirma ma si nu pasa ta uza lingua maternu na nos ensinu, nu ta atraza, sa ta rema kontra algu auto-evidenti. Es sta ekivokadu.
Na grupu di ekivokadus sta inkluidu inda kes ki ta pensa ma, ti ki es trapadja uzu di lingua kabuverdianu na ensinu, es sa ta difende purtuges. Ekivokadu pabia siensia ta fla ma uzu di lingua maternu (na nos kazu, kabuverdianu) na ensinu ta midjora aprendizaji subsikuenti di lingua sugundu (na nos kazu, purtuges), sima explisitamenti ta afirma kes investigason di World Bank i UNICEF ki N limia antis (konfiri: pajina 31 di “Education in a multilingual world” supra sitadu).
Li na Kabu Verdi, 46 anu dipos di Indipendensia, nos sistema di ensinu inda ka ta uza lingua maternu pa nxina nos kriansas. Istu e, nos sistema di ensinu ka ta rispeta regras pedagojiku relativu a uzu di lingua maternu ki UNESCO, UNICEF i Banku Mundial ta difende. Rizultadu di es aberason e un aproveitamentu skolar inferior a putensial di nos kriansas, istu e, es disrispetu di regras pedagojiku e prejudisial pa nos dizenvolvimentu.
Tomara ki Ministru di Idukason, Dr. Amadeu Cruz, kunpri prumesa di komesa nxina nos lingua maternu! Nu ka ta paga Guvernu pa fika ta da diskulpa sekamaneka. 46 anu di diskulpa dja txiga!
Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
Publicada na edição semanal do jornal A NAÇÃO, nº 768, de 19 de Maio de 2022
