Por: *Marciano Moreira
Jornal “A Nação” entrivista 10 algen pa sabe ses opinion si Prizidenti ileitu debe uza kriolu o non na se diskursu di posi na 09-11-2021. Tudu, fora 1, difende uzu di kriolu na diskursu di posi di Prizidenti (konfiri: https://www.youtube.com/watch?v=irWlnqbgd-o ).
Na 10 entrivistadu, uniku ki manifesta kontra uzu di kriolu na diskursu di posi di Prizidenti, fundamenta se pozison ku argumentu ma uniku lingua ofisial e purtuges. E mintira ma uniku lingua ofisial li Kabu Verdi e purtuges! Ifetivamenti, ale pertinenti sklaresimentu di Dr. Carlos Veiga pa faktu di epigrafi di artigu 9º di Konstituison sta na plural: “Línguas oficiais”. Es sklaresimentu ta atxadu na se intervenson ki sta na pajinas 15-16 di Ata di dia 20-07-1999 di Seson di Asenbleia Nasional pa rivizon di Konstituison (1):
“(…) nu ten dos língua ofisial. Tudu dos e di nos, di faktu, komu línguas nasionai. E pur isu ki epigrafu di artigu e linguas ofisiais. Nu kre dos lingua ofisial. Un dja e plenamente ofisial, tudu es tenpu li nu sa ta uza-l, kelotu sta en konstruson. (…)” (sic) (fin di sitason)
N ta lenbra-nhos ma, na 1999, MpD tenba mas di 2/3 di Diputadus Nasional i, purtantu, povu institui-l komu LIJISLADOR KONSTITUINTI materialmenti, istu e, el podeba altera Konstituison el so. Enton Prizidenti di MpD i Primeru-Ministru, Dr. Carlos Veiga, e ex-Prokurador-Jeral di Republika. El lidera ridason di artigu 9º i era riprizentanti lijitimu di MpD (ipso facto, riprizentanti lijitimu di LIJISLADOR KONSTITUINTI). Sigundu enton Prizidenti di AN, Enjinheru António Espírito Santos, antis di Dr. Carlos Veiga faze intervenson supra, el konsensualiza-l ku se bankada.
Kuze ki tudu kel li signifika? Ma sklaresimentu di Dr. Carlos Veiga sobri epigrafi di artigu 9º e quinta essentia di interpretason autentiku. Istu e, ka ten interpretason midjor ki kel di kenha ki faze lei pur vontadi di povu spresu na urna (ki, pa 2º bes konsekutivu sa ta ilejeba-el Primeru-Ministru ku maioria kualifikadu), interpretason ki el da peranti orgon ki aprova artigu 9º di Konstituison na mumentu ki es orgon sa ta baba aprova artigu 9º. Un interpretason ki sta na Ata di Seson Plenariu di Asenbleia Nasional.
Tudu i kualker otu interpretason e “axismu” sen valor juridiku.
Pa uzu oral, nos lingua maternu e lingua ofisial plenu, pois razon ki leba MpD a ka diklara-l lingua ofisial plenu na 1999 e faktu ki (na palavras di Dr. Carlos Veiga i konstanti na mesmus pajina di Ata limiadu li di riba) na altura nos era “analfabetu” ku rilason a regras di alfabetu kabuverdianu ofisial (na altura, mas konxedu atraves di sigla ALUPEC). Na altura (20-07-1999), tenba pasadu apenas 6 mes di aprovason di alfabetu kabuverdianu ofisial a titulu sperimental. Purtantu, kuazi ningen ka konxeba inda ses regra.
Ifetivamenti, e irasional ka uza nos lingua na sirkunstansia undi el e mas efikas ki purtuges, sima na kazu di kumunikason oral ku povu kabuverdianu. Lei e pa sirbi-nu i non kontrariu. Nos ki ta faze lei.
Nº 2 di artigu 9º di Konstituison ta ordena un diskriminason puzitivu di lingua maternu kabuverdianu (ki sta dibaxu) pa el pode atinji paridadi ku purtuges (ki sta la di riba). E propi Dr. Carlos Veiga ki, na se intervenson ki N limia li di riba, apela pa uzu kada bes mas di lingua maternu kabuverdianu na atus ofisial komu forma di kria kondisons pa paridadi entri nos lingua i purtuges.
Artigu 7º di Konstituison ta ilenka tudu tarefa fundamental di Stadu. Entri es tarefas fundamental, sta “prumuson di lingua maternu kabuverdianu” (alinia i)). Entri es tarefas, ka sta “prumuson di lingua purtuges”. Es opson di lijislador konstituinti ta mostra ma Prizidenti ka ten obrigason konstitusional di prumove lingua purtuges.
Pa ditalhis sobri statutu konstitusional di lingua maternu kabuverdianu, konfiri: https://tinyurl.com/3erdc3cs
Sigundu Jornalista Natalina Andrade, autora di riportajen di Jornal “A Nação”, es stevi serka di un simana ta djobe algen ki era kontra uzu di kriolu na diskursu di posi di Prizidenti pa entrivista, es ka atxa ningen disponivel pa da entrivista. Kel uniku ki da kara, fundamenta ku mintira. Ifetivamenti, kes kontra ka ta da kara pabia es sabe ma ses fundamentasons e so mintiras, falasias i perversidadis. Dja es komesa xinti vergonha…
*Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
___________
(1) Ale link di Ata di AN di 20-07-1999: https://tinyurl.com/yd3o3k35
