Por: Marciano Moreira*
Era un bes, tenba un papagaiu kabesa rixu, kabesa rixu ki sima el ka tenba nes mundu di Nhordes. Es ta txomaba-el Txiku Spertu. El ta fazeba kada trakinisi ki bu ta fla ma el tenba konselheru di trakinisi.
Asves donu di Txiku Spertu ta xatiaba ku el propi. Ti di kastigu, el ta poda, mas el ka ta imendaba.
Kaza di donu di es papagaiu Txiku Spertu ta fika frenti di un arastadoru, undi lantxas di piska ta rastadu. E un portu stretu. Na kel portu, asves mar ta sta brabu.
Ti ki mar sta brabu, e prigozu ben ku lantxa pa areia na kel portu, pabia ta fika ta ben ondias tamanhu manenti, un riba di otu, pertinhu kunpanheru. Si un ondia altu (na ora ki el ondia sa ta ba kria kel arku pa dentu pa kunsa kebra na areia) panha un boti djuntu tera, nton es ondia ta tufudja kel boti.
Na verdadi, ondias dja kustuma tufudja botis na kel portu. Nton, bu ta odja boti nborkadu, pexi spadjadu riba mar, remus kada un pa un ladu ta boia, piskadoris ta striba ku murgudja faxi.
Botis ta kore risku di straga ti ki da na karaka o mesmu ti ki da rixu na areia. Kes kusa dentu boti ki ka ta boia, ta kore risku di perde na fundu mar, pabia agu di mar ka ta sta transparenti trokadu txeu areia suspensu ti ki mar sta brabu.
Pior: kes piskador mas bedju ta kore risku di bida propi nes okazions, pabia, nes situasons, pa bu ivita di lantxa o otu objetu rixu na lantxa i ki ta boia, da na bo, soluson e bua na mar antis lantxa rabida, bua mas lonji pusivel di boti i tenta murgudja faxi faxi ti txiga fundu mar. Mesmu standu la na fundu, piskadoris ten ki nada baxu di agu numa forsa pa afasta di kabu ki boti tufudja pa tenta salva ses kabesa di objetus duru ki ka ta boia. Mas, piskadoris mas bedju ka ten kel ajilidadi na kurba…
Ora ki mar sta brabu, li di tera, algen ta fika ta kontrola ondias ta ben inda la na mar altu. Lantxas ka debe ben pa areia ti ki ondias altu ta sta ta ben un riba di otu, pertinhu kunpanheru. So ti ki odjadu, li di tera, 2 ondia la ta ben, un lonji di otu, ta avizadu djentis na boti (ki ta sta nun distansia siguru di tera) pa ben pa tera, di manera ki, ti ki primeru ondia pasa-s i komesa ta rabenta, es ta sta prisizamenti so 4 pa 5 metru pa tras (pa ladu altu mar) di lugar undi normalmenti ondias ta kebra, pa es pode rema, kel ora, numa forsa pa tera. Es ten ki txiga areia antis di sigundu ondia ben rabenta, sinon es ta ser tufudjadu.
Papagaiu Txiku Spertu ta staba na janela di kaza se donu ta odja tudu kes manobra prigozu i ta sukuta kes 2 vos di kumandu: pa primeru fazi (aprosimason lentu di areia), ordi era “avansa”; pa sigundu fazi (dipos di primeru ondia pasa boti), ordi era “faxi”. Dipos di alguns anu ta sisti es tiatru li, ta odja alguns boti tufudjadu pa ondias, papagaiu Txiku Spertu bira un spesialista na ripiti kes kumandu – bu ta fla algen ki sa ta papia.
Asin, un dia mar staba brabu. Papagaiu Txiku Spertu odja un boti ta entra portu. Papagaiu rapara ma, na kel mumentu, ka tenba ningen na tera pa djuda kes piskador ben ku siguransa pa areia.
Nton, papagaiu Txiku Spertu (sukundidu tras di kurtina di janela se kaza) fika ta sumara, ta arkiteta se trakinisi. Kantu el odja ta ben 2 ondia tamanhu, un riba di otu, pertinhu kunpanheru, el grita primeru kumandu:
– Avansa! Avaannsa!! Avaaannsa!!!
Piskadoris pensa ma era algun algen ki staba dentu di un di kes kaza ki ta fika dianti di portu, ki sa ta djudaba-es a partir dun janela. Piskadoris ben pa areia konfianti.
Papagaiu Txiku Spertu spera, sima ta fazedu, kantu primeru ondia pasa boti, el da sigundu ordi:
– Faxi! Faaxiii!! Faaaxiiiii!!!
Piskadoris na boti rema numa forsa, konfianti, pa ben txiga na areia.
Sima es sa ta benba numa forsa, e si ki ben kel sigundu ondia, subi sima monti, faze arku pa dentu, txupa boti, tufudja-l txuuuluuuufuuu! Ondia tufudja boti ku piskadoris ku tudu dentu del.
Piskadoris grita so di medu panha pankada enkuantu lantxa sa ta rabidaba boka pa baxu, boti nborka, pexi spadja riba mar, remus fika kada un pa un ladu ta boia.
Kantu papagaiu Txiku Spertu odja trakinisi ki dja el faze, el djata sabi sen manha:
– Dja kagaaa!!!
*Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
Publicada na edição semanal do jornal A NAÇÃO, nº 702, de 11 de Fevereiro de 2021
